Whisperings of the Soul. Een weblog over de hobbelige, onvoorspelbare weg naar ouderdom.

Fantasie is méér dan onmisbare individuele compensatie
De mens als verhalend landschap III

Fantasieën hebben meestal iets bevrijdends, ze zijn niet beklemmend. Ze zijn nogal eens geheim, niet omdat ze moreel niet door de beugel zouden kunnen maar anderen in hun beeldvorming over ons wel op het verkeerde been zouden kunnen zetten, bijvoorbeeld door te denken dat we in werkelijkheid heel iemand anders zouden willen zijn dan degene die zij kennen – ze zijn vermoed ik geheim omdat ze zo diep en soms onbereikbaar persoonlijk zijn en grenzen noch wetten kennen. Er kan een verlangen uit spreken, maar dat hoeft helemaal niet samen te vallen met de wil dat verlangen ook te realiseren. Ik kan zijn wie ik eventueel wil zijn zonder dat ooit te willen. Fantasieën kunnen ons troosten of ons verlossen uit de dagelijksheid, ze kunnen ons verstrooien, maar ze kunnen ook de kiem zijn van wat nog moet worden. De kiem van een scheppingsdaad.
Fantasieën hebben een inspirerende kracht. En het woord ‘kracht’ is op zichzelf al van grote betekenis want meestal zijn we sterker, daadkrachtiger, spreken we ons beter uit dan we in werkelijkheid doen en dát zouden we wel vaak willen. Of toch liever blijven wie we zijn? Fantasieën die verwarrend, pijnlijk en bizar kunnen zijn omdat ze voor realiteit worden gehouden, vormen een bron van onmacht, ernstige frustratie, angst, agressie en waanzin, van zorg, mededogen en isolement.
Fantasie is noodzaak en bruggenbouwer. Het kan moeizaam gepieker tegengaan, het kan ongebruikelijke of onvermoede oplossingen helpen vinden en ze verbinden je vaak met de creativiteit van anderen, bijvoorbeeld om een concept meer handen en voeten te geven of omdat het ’t begin is van een duurzame relatie.
Ik schreef eens het aforisme ‘Liefde en lust zijn de vleugels van grote daden’, maar vlak de verbeelding niet uit. Wie zouden we zijn zonder verbeelding? Fantasieën zijn anderzijds helemaal niet geheim want onze hele wereld is gebouwd op basis van fantasie over nut en vormgeving, over macht en solidariteit en op ideeën over wat voor een aangename, leefbare, helende en rechtvaardige omgeving nodig is. Ze zorgen voor het sociale weefsel waarin we wonen. De verbeelding is het begin van samenhang en variatie.
De fantasie kan en mag een verleider zijn, maar is ons idool omdat het brein zonder fantasie, om naar ik meen met Elliott te spreken, is als ‘wasted land, cactusland’.

[© MN, in “De wereld waarin het aan niets en aan alles ontbreekt”. Afbeelding: “Fantasie”van Liesbeth Optendrees.]