Whisperings of the Soul. Een weblog over de hobbelige, onvoorspelbare weg naar ouderdom.

Leven is geen plicht 2

Om hulp bij zelfdoding op de politieke agenda te krijgen, zodanig dat er initiatieven worden ontwikkeld die tot wetgeving leiden, dient een aantal facetten als het ware gedefinieerd te worden, zoals bijvoorbeeld de vraag van ‘voltooid leven’. Louter hameren op het principe van zelfbeschikking zal volstrekt onvoldoende zijn. Het recht waarover het hier gaat, wil men nu eenmaal aankleden met ‘strikte voorwaarden’.
De Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie (NVVE) meent, dat het bij voltooid leven om oude mensen gaat die lijden aan een complex van factoren, veelal een combinatie van ouderdomsverschijnselen, niet-levensbedreigende aandoeningen, het wegvallen van het sociale netwerk en het onthecht zijn geraakt van de samenleving (‘de wereld van nu is mijn wereld niet meer’). De leeftijdsgrens lijkt te liggen rond de 75 jaar.

Dat de waarde van leven is afgenomen waardoor mensen de dood verkiezen boven het leven en dat op een humane wijze willen krijgen, vereist politiek gezien deze begrijpelijke inperking, maar is allerminst waarachtig of in overeenstemming met de realiteit van het leven.
Wie 80 jaar of ouder is, heeft in ieders ogen al een respectabele leeftijd bereikt. Heel veel langer duurt het menselijk leven (dan) ook niet meer, ook al zijn er velen onder hen die het leven niet als voltooid beschouwen. Het is feitelijk een onhanteerbaar begrip want er zijn 1001 factoren waardoor levens niet tot voltooiing kunnen komen, bijvoorbeeld doordat mensen vanwege een ernstige handicap of lijden, zonder dat het levensbedreigend is, tot geen enkele vorm van bevredigende ontplooiing kunnen komen. Kijk maar eens in de revalidatiecentra.

Wie 50 jaar is maar vanwege chronisch lijden geen perspectieven meer heeft en geen kwaliteit van leven ervaart, kan niet spreken van ‘een voltooid leven’. Anderen, ‘de samenleving’ i.c. politici, maken dat uit. Nee, er dient al sprake te zijn van ouderdom; het begrip ‘zelfbeschikking’ is (dus, dan) van beperkte waarde of reikwijdte of inhoud. In de context van geoorloofde hulp bij zelfdoding zou het beter te zijn discussiëren over ‘kwaliteit van leven’. Ook dat is een buitengewoon subjectief te interpreteren begrip, maar vermoedelijk veel meer invoelbaar – dat willen we graag: dat het invoelbaar, begrijpelijk is, maar niet ‘beoordeeld’. Invoelbaar, zonder dat dit leidt tot moralisme of willekeur, de zeggenschap over het eigen leven dient een principieel beginsel te blijven.

Zolang mensen alles op het leven zetten, ondanks het ontbreken van gezondheidsvooruitzichten en het bestaan van ernstige belemmeringen – wat voor veel mensen nauwelijks invoelbaar meer is (dat ‘zij’ er nog plezier aan beleven, terwijl anderen de zingeving niet begrijpen, zich niet kunnen voorstellen) en de betrokkene daarom zo ongelooflijk dapper wordt gevonden -, is er op het vlak van zelfdoding niets aan de hand. Maar dezelfde mensen die een dergelijk geringe kwaliteit van leven niet meer kunnen en willen leven en voor wie medisch en/of therapeutisch werkelijk geen verandering meer denkbaar is, moeten blijven tobben met dat leven. Dan is zelfbeschikking een vals recht. Dat er sprake moet zijn van een authentieke en consistente doodswens, ja, dat lijkt me een zeer juist en fair vereiste. Maar humaan kunnen sterven is dan ook een kroon op menselijke en persoonlijke waardigheid en de geboden hulp een onderstreping van het zelfbeschikkingsrecht, een ultieme uitdrukking van mededogen waar niemands geweten last van heeft.

[© MN, ‘Als kwaliteit van leven ernstig is aangedaan, ga naar de ander’. Afbeelding: “A balance of shadows” by Gregg Chadwick.]