Een gebrek aan betrokkenheid is fataalWas het leven maar zo eenduidig als de dood
Niet het thema zelfmoord boeit me in de éérste plaats, maar vooral de reconstructie van het beloop van de hulpverlening die alle achterblijvers vaak zo weinig serieus neemt, dat ze zich buitengesloten voelen terwijl ze de eersten zijn die hun familielid, partner of vriend langdurig en van nabij kennen én lijden onder de gang die zij tot op zeker ogenblik samen zijn gegaan. In veel gevallen keert de patiënt na opname(s) weer terug naar huis en is het wederom de familie die hem of haar opvangt maar in het ongewisse blijft over hoe dat het beste zou kunnen. De houding van professionals blijft verbazen – hoezeer ook het boek waarover ik het nu heb, past in de reeks van de laatste jaren waarin de hulpverlening bijna steevast in de positie komt van tekortschietend in plaats van ‘vermogend’.
Vlak voordat ik over dit boek van Hulzebos en Bakker ging schrijven, las ik elders een verbluffend mooie, toepasselijke, regel: “Als we onszelf zouden kunnen zien zoals anderen ons zien dan zou een hervorming onvermijdelijk zijn – anders zouden we het niet kunnen aanzien.”
Het lezen van de dertien tragische verhalen leidt tot zeker drie conclusies: er is onthutsend weinig verdieping door hulpverleners in de geschiedenis van de cliënt, er is een geringe of slordige communicatie tussen hulpverleners onderling en er is sprake van een vernederende polariteit tussen hulpverlening en familie. Deze drie, die elkaar eigenlijk ook alleen maar kunnen versterken, schetsen een portret van de hulpverlening – maatschappelijk werkers, psychologen, psychiaters – dat sterk lijkt op het imago van politici als ‘onbetrouwbaar’. Veel hulpverleners maken de indruk onbekwaam te zijn (en wanneer ik de vele voorbeelden erbij zou halen, is dit nog maar zacht uitgedrukt).
Zou de hulpverlening langzamerhand immuun zijn geworden voor kritiek van buiten? Het is niet onbegrijpelijk dat men de aanklachten tegen het falen meer dan beu is, het is zelfs nodig er diep door geraakt te worden, maar klaarblijkelijk is de praktijk niet wérkelijk, niet in de letterlijke betekenis, een leerschool, zodat de voortdurende herhaling van naïviteit, onbezonnenheid en arrogantie eens ophoudt of sterk vermindert. Hoe kan het bestaan – aan een citaat kom ik niet onderuit – dat een psychiater in een overdrachtsbrief schrijft ‘desalniettemin’ het gevoel te hebben dat hij aardige resultaten heeft bereikt. “Zo werd cliënte wat meer wereldwijs gemaakt en leerde ze hoe het is om in een bibliotheek een boek te lenen, in de stad te lopen of een oliebol te eten, of hoe vrouwen zich ten opzichte van mannen gedragen. Zaken waar cliënte kennelijk nooit eerder aan toe was gekomen.” Had hij enig oog of besef of benul, het is werkelijk een bron van kwaadheid, van haar levensloop, dan zou hij hebben geweten dat deze zeer jonge vrouw met succes het gymnasium had doorlopen, bepaald ‘wereldwijs’ heette te zijn en uit een gezin komt waarvan de vader leraar is aan een gymnasium.
Partners, ouders, broer of zus of kinderen die een dierbare hebben verloren aan zelfdoding, gaan nadien een eenzame weg. Tevoren werden vaak al hun zorgen, vragen en suggesties in de wind geslagen, genegeerd als niet relevant of met ronduit grievende opmerkingen beantwoord. De liefdevolle strijd die ouders voor hun zoon of dochter voer(d)en, wordt niet serieus genomen, veelvuldig ontkend of verward met misplaatste bemoeizucht. Alle betrokkenen werden buitengesloten vanaf het moment dat ze in aanraking kwamen met de professionele hulpverlening aan zoon of dochter en hebben machteloos moeten toezien hoe het leven van hun dierbare een fatale wending ging nemen.
Loden last bestaat uit dertien korte geschiedenissen met nu en dan een intermezzo waarin heldere uitleg wordt gegeven over ziektebeelden of medicatie. Het is een onthullende inkijk in de psychiatrische praktijk waarin (te) veel professionals uitblinken in een treurig afwezige aanwezigheid. Het is helaas een boek, vrees ik, dat ‘zo terzijde’ en ‘misschien’ eens wordt ingezien, terwijl het in alle agogische opleidingen niet mag ontbreken – want het is van groter belang (te leren) om fricties wég te nemen dan om hoge idealen na te streven. Of preciezer gezegd, men kan in opleidingen wel werken met prachtige communicatiemodellen, maar er blijft veel misgaan, frustreren en het lijden vermeerderen wanneer studenten niet indringend kennisnemen van de gevolgen van een verwijtbaar gebrek aan betrokkenheid.
[Bram Hulzebos en Bram Bakker, Loden last. Het taboe rond zelfmoord, Uitg. Contact. Het citaat aan het begin is van Martin Cohen die over 101 ethische dilemma’s schreef. Afbeelding: schilderij “Friends” by Liz Lemon Swindle. Ik zou Jezus, zoals Swindle – hoezeer haar beeld mij raakt -, niet direct willen zien of voorstellen als redder, maar ik geloof vast en zeker in ‘figuren en standvastige, menselijke, houdingen van redding’.]
12 opmerkingen:
Dit is een thema wat zwaar weegt en diep zit bij de mensen.
Na een paar keer in een trein te hebben gezeten waarbij zelfmoordenaar ervoor sprong en een collega die zichzelf doodde kan ik zeggen dat je dat niet in de koude kleren blijft zitten...en dan ben ik niet eens de naaste familie. De naaste familie verdient een goede begeleiding ZOWEL als de persoon die zelfmoord wilde plegen het heeft overleeft en weer bij hen terug komt en als de zelfmoord geslaagd is geweest.
De zin: 'Als we onszelf zouden kunnen zien zoals anderen ons zien dan zou een hervorming onvermijdelijk zijn – anders zouden we het niet kunnen aanzien'
vind ik dan ook een zeer goede en terechte opmerking.
o ik heb me tijdens mijn studie MWD ook zo verbaasd over hetgeen waarvan ze ons probeerden te overtuigen dat belangrijk was, terwijl veel daadwerkelijk belangrijke zaken terzijde werden geschoven.
op de lijst met aanbevolen [dus niet verplichte !] literatuur ben ik gelukkig veel boeken tegen gekomen van schrijvers met duidelijk meer verstand van zaken.
destijds dachten wij [de studenten] nog dat het in de eerste plaats kwam door een gebrek aan praktijkervaring [de meeste leraren hadden deze niet of nauwelijks, of het was op z'n best al een behoorlijk tijdje geleden dat zij zich in het werkveld hadden bevonden].
inmiddels ben ik er achter dat zij ons het vak wilden leren zoals het vak, jammer genoeg, meestal wordt uitgeoefend.
ik heb er dan ook voor gekozen dit niet te doen.
Juist de overheid die veiligheid en maatregel pretendeerd faalt zelf, juist mensen uit de zorg leven ongezond en kunnen soms keihard zijn.
Juist in de psychiatrie mis ik gezond verstand.
Tuurlijk de beste stuurmannen (blijven) aan wal.
Pappen en nathouden.
Door de wirwar aan regels,bureaucratie en routinehandelen gaat er teveel mis.
Ik denk dat er meer in de geest der wet gehandeld moet worden i.p.v de letter der wet.
Er zijn ook kapiteinloze schepen en teveel kapiteins op sommige schepen.
De juiste personen op de juiste plekken zal ook ideaal zijn.
En gezond verstand i.p.v willoos volgen.
Tja belangen? ik denk dat uiteindelijk het grootste belang eigenbelang blijkt.
Ik zeg niets. Toen heb ik genoeg gezegd, aangegeven en als partner ben ik alleen komen te staan.
Sorry,was het antwoord en daarna nooit meer iets gehoord.
communicatiemodellen zouden verboden moeten worden.
Dat een gebrek aan betrokkenheid fataal is geloof ik zeker. Maar het is als hulpverlener soms heel moeilijk de juiste balans te vinden, want een te veel aan betrokkenheid is ook funest. Als je rekening houdt met volgende feiten :
- Er is een tekort aan geschoolde verpleegkundigen dus sommige collega's zijn onvoldoende opgeleid; niet iedereen heeft de aanleg om op de juiste manier met mensen in psychische nood om te gaan.
- We horen meestal enkel de verzuchtingen van mensen waar het misliep.
- Mensen in de hulpverlening zijn overbevraagd. De vraag is véél groter dan het aanbod.
- Soms sla je gewoon de bal mis. Wat voor de één werkt is voor de ander funest, dan mogen er nog 100 handboeken bestaan.
Ik kan u met 26 jaar fulltime ervaring verzekeren dat je soms de deur moet dichtdoen, en dat je soms kapotgaat omdat je het doet. Dat wij als team soms mekaar moeten troosten, want er is niemand die zich erom bekommert wat wij voelen in ons werk. Als ik een voorlichtend gesprek voer met ouders over wat schizofrenie precies is, nadat hun veelbelovende zoon een eerste opstoot deed, dan sterf ik een klein beetje als ik hun verdriet zie.
Ja, hervorming is dringend nodig, maar ik denk dat de hulpverleners daar de grootste vragende partij zijn, en dan gaat het echt niet om de verloning, zoals de vakbonden soms willen doen geloven, maar over meer hens aan dek, meer bijscholingsmogelijkheden. Wij zijn ook maar mensen.
> Maxentia: ik sta pal achter je in het besef dat met kritiek de grote goede inzet van veel hulpverleners over het hoofd lijkt te worden gezien en daarmee wordt miskend. Dat je een beetje sterft wanneer je het onmogelijke niet kunt realiseren, is veelzeggend.
War Maxentia schrijft is ook de praktijk
Ik denk dat degene die 'erover gaan'lees: beslissingsbevoegdheid heeft, JUIST meer naar de praktijk moeten kijken i.p.v vasthouden aan de in de praktijk niet uitvoerbare opgelegde idealogietheorie.
en wat ik eerder ook schreef.. dit is vaak een complext gebeuren waarover men niet over 1 dag ijs moet gaan.
Hervormingen dat zeker....maar welke hervormingen zijn haal en handteerbaar?Een vaste continuiteit lijkt me zeer wenselijk.
Ik zie dat er 'pasklare' oplossing.
En dat je soms erg veel kabaal moet maken, terwijl er ook een groep stilzwijgend wegkwijnt.
Serieus genomen worden is voor ieder mens vaak erg belangrijk, en daar ontbreekt het vaak aan.en dat is frustrerend.
Voorkomen blijft altijd beter dan genezen.
Dank je wel voor dit log, Marius. Ook ik heb een paar dierbaren op deze manier verloren. En hoewel ik geloof ik, wel het mogelijke en onmogelijke deed om te helpen, het mocht niet baten... zit nog altijd met diepe schuldgevoelens daarover, terwijl ik er objectief gezien, niet veel aan kon verhelpen, leek zijnde. Maar ik denk dat geschoolde hulpverleners in veel gevallen ook machteloos staan...
Je verhaal raakt mij diep, evenals de reactie's.
De gruwelijke schrik, het dramatische verdriet, de kwaadheid, en het schuldgevoel als het je overkomt, is moordend.
De hulpverlening.......als je geluk hebt is er een contactpersoon, met het hart op de goede plaats, waar je je verhaal kwijt kan, en begrepen wordt. En ja inderdaad, de wirwar aan regels hier in Nederland is funest en niet alleen in de gezondheidzorg.
Bloem
Heb een vriendin die het al kon gedaan hebben en gelukkig niet gedaan heeft. Had ze zelfmoord gepleegd , ik zou haar begrepen hebben en gedacht hebben dat ze "verlost" was. Ik heb haar aangeraden veel naar 106(tele-onthaal te bellen) en dat bleef achteraf heel goed geweest. Het nummer van de zelfmoordtelefoon had ze in tijden van crisis zelfs nooit kunnen draaien en daar bleek soms "een bandje" te draaien ! Bij teleonthaal is altijd iemand aan de lijn.
Lieve Marius,
Was leven maar zo eenvoudig als de dood. Mooie zin. Ik ben blij dat je aandacht besteed aan dit onderwerp. Zelf heb ik wel veel en prettige hulpverleners om mij heen. Schuldgevoel, onmacht, boosheid, verdriet, machteloosheid ik heb het allemaal intens ervaren en nog wel. Ik vraag me af of het ooit helemaal weg zal gaan. Toch ben ik al een stuk verder dan December 2005 en ik ben ontzettend blij met de lieve steun van vrienden, familie. Ik heb het geluk dat ik ontzettend veel mensen om mij heen heb die mij begrijpen, zich verdiept hebben in het onderwerp zelfmoord en mij kunnen dragen als ik het voor mijzelf te zwaar word. Ik weet inmiddels uit andere verhalen van andere nabestaanden dat het ook anders kan gaan. Het breekt mijn hart om te zien dat mensen helemaal alleen achterblijven. verstikt door emoties waar ze niet meer uit lijken te komen. Zelfmoord naar zelfmoord is dan een niet onbekend gevolg en dat is diep en diep triest. Het doet mij ongelofelijk pijn als ik dit hoor. Jou hulp en steunende woorden zijn minstens zo belangrijk geweest de afgelopen maanden net als alle anderen die mij in mijn omgeving hebben gesteund.
Liefs
Een reactie posten