Whisperings of the Soul. Een weblog over de hobbelige, onvoorspelbare weg naar ouderdom.

Hoe een leven verandert in een schilderij

‘De herinnering’ van Zweitse Landsheer is een zeer abstract doek – we zien niets dat concreet is, wat de schilder zich nu eigenlijk herinnerde en in kleur wilde verbeelden. Maar de ‘fout’ kan zijn, te denken dat er iets concreets herinnerd moet zijn. Is daarom het verhaal aan de waarnemer, met het laagje van de schilder eronder?
Ik kijk en denk en vermoed - dat de schilder, tastend in zijn herinneringen, iets heeft be­doeld dat veel­om­vat­tend is, namelijk zijn leven zoals dat tot dan is geleefd, zijn levensloop. Die gedachte roept dit doek op, is ‘hoorbaar’ en te zien, en dan wordt het voor mij wel concreet – het ‘tasten’ heeft ermee te maken dat de schilder zijn zegeningen heeft geteld en er in een compositie van kleuren over vertelt. Deze herinnering, als het de levensloop is, is tegelijk een herscheppen van leven, nee, beter, een oordeel erover.
Ik ben niet thuis in de kleurenleer en ga af op de eigen betekenisgeving. Het is een warm en ruimtelijk ‘oordeel’ (van de schilder). Geen bonte mengeling van kleur, dat zou verwarren – het is standvastig. Een overvloed aan verfijnd geel op een stabiel fundament van paars, van donker naar licht: een vaste basis van spirituele kracht en ingetogenheid, maar ook van drift. Al wat daar op is gebouwd, is comfortabel, veelzijdig, stimulerend, succesvol, veilig. Een schilderij als antwoord. Daarin is het leven samengevat.
Er hangt hier nu een jaar of vijf een pastel van deze kunstenaar (achter glas, een digitale foto doet er onrecht aan) en ik zie het nog elke dag. Het is als een klein vuur aanwezig op het eiland. Het is abstract en ongetiteld. Ik vraag me altijd af waarom het ene abstracte doek wel en het andere geen titel krijgt. Is het omdat het dan een impro­vi­satie is, ‘een oefening in pastel’? Of dacht de schilder, ‘het spreekt voor zich’, het is een gift voor wie het aanspreekt? Maar het spreekt niet voor zich! Als er wel een titel bij staat, zoals ‘De herinnering’, wan­neer is die gege­ven?
En titel of niet, misschien raakt mijn duiding kant noch wal en verbaast het de schilder, zoals auteurs dat ook kennen, wat er allemaal wel niet wordt toegeschreven aan hun werk. Dat is een interessant detail van de ‘hoorbare schilderkunst’ want wat denkt de schilder van de eventuele evidente spraakverwarring?
Het leven als landschap?
“Die ‘herinnering’ betrof niet mijn leven, maar een bepaald onvergetelijk moment in de natuur. Waarom zeg je niks over de zon, daar linksboven?”
“Ja, die zon is niet over het hoofd te zien, maar gaf ik niet direct een aparte betekenis, het symboliseert de geestkracht, het succes. Dát dacht ik.”
Dat schilderijen ‘hoorbaar’ zijn en uitlokken tot gesprek, kent de valkuil dat dit gesprek over ‘de ware bedoelingen’ dient te gaan. Of het een landschap is geweest of de levensloop – wat trouwens in wezen weinig verschilt – is, denk ik, niet het punt. Het gaat er niet om dat de schilder zegt of denkt dat de toeschouwer hem en het doek begrepen heeft; de schilder hoopt minstens dat er niet achteloos aan voorbijgegaan wordt en zich moet afvragen of die man of vrouw soms een spraakstoornis heeft. ‘Zeg er eens wat van’ – en er volgt een variatie aan denkbeelden. Waarheid is niet de norm.
“Dan hindert het toch ook niet als een titel ontbreekt? Jij zei, het is als een ‘klein vuur’, wat bedoel je in hemelsnaam?”
“Dat het niet meer te doven is, steeds weer gezien wordt. Het sprankelt van hoop en aanmoediging, van inspiratie. Het is het verfrissende groen, troostend, kalmerend, en het krachtige blauw, dat nog sterker wordt in het (wisselend) licht dat door de koepel schijnt, dan is ’t een gloed die zich verspreid. Een schilderij dat opvlamt.”
Van A(ppel) tot Z(weitse), het geeft grote vrijheid. “We don't have to turn out a masterpiece everyday. To paint is the thing, not to make masterpieces”, zei Henry Miller. Met schrijven is ’t niet anders.
[Afbeelding: “De herinnering” van Zweitse Landsheer, Rosmalen. Dit schilderij stond eerder bij een log, namelijk op 29 november, maar is nadien op die plek vervangen door een schilderij van Daniël Barber.]