Whisperings of the Soul. Een weblog over de hobbelige, onvoorspelbare weg naar ouderdom.

Schilderijen lokken uit tot gesprek

Denkend aan abstracte schilderkunst: abstraheren van de werkelijkheid betekent afstand nemen en als het ware pogen de eigen interpretatie van die werkelijkheid ervoor in de plaats te zetten en, in die afzondering, leidt dat vrijwel altijd tot een bepaalde graad van verzwakking van de realiteit, soms zo hevig dat er geen bekende realiteit in is te herkennen – terwijl, en dat is het bijna mysterieuze geluk van beeldende kunst, het dan toch tot de verbeelding spreekt. Kunst ‘spreekt’. “Een schilderij is hoorbaar”, zegt Zweitse Landsheer, beeldend kunstenaar in Rosmalen.
Wat kunstschilders gemeen met elkaar hebben, is denk ik hun fascinatie voor het werken met kleuren, de schaduw en de lichtval, het contrast en de harmonie, maar hoe zij die zeer persoonlijke 'passie' vormgeven, verschilt immens. Als ik me goed herinner, zei Jan Cremer eens, ‘je gooit met verf, je smijt, je kwakt het er tegen aan en ergens in die driftige bezigheid ontstaat het’ – Karel Appel maakte furore met zijn vaak in bezetenheid tot stand gekomen doeken, en sommige vind ik ook ongelooflijk boeiend om naar te kijken. En dat hebben kunstschilders denk ik eveneens gemeen, dat bewust en in eenzaamheid tasten naar de mogelijkheden iets tot stand te brengen, én de gedrevenheid.
Over het werk van Karel Appel (en geestverwante schilders) werd vaak de opmerking gehoord, ‘ja, dat kan mijn zoon van negen ook’, maar dan gaat het eigenlijk uitsluitend om het bijna tastbare geklodder dat te zien is, en niet om de beweging, de bezetenheid en verbeelding, de trance misschien, die er achter zit. ‘Is dit kunst!?’ Soms is kunst een raadsel. Ik vind het niet gemakkelijk om in abstract werk altijd te kunnen ontdekken wát er nu zo geweldig aan is, maar ik denk ook en vaker dat je niet alle vragen moet willen oplossen.
Soms is het vuur, één en al kracht en dynamiek. Van warmte? Van bewondering? Van kwaadheid? Ik ken de woorden er niet voor, als het doek je maar aanspreekt, de emotie ‘bespeelt’, je ziel raakt. En aan al wat je werkelijk raakt, raak je gehecht. Schilderkunst bindt bijeen, ook dat. Net mensen, het leven wordt een schilderij.
‘Verbeelden’, ‘hoorbaar’, ‘oproepen’, ‘bespelen’ en ‘aanspreken’ liggen hier dicht bijeen. Zowel elk doek heeft in zichzelf gedachten en antwoorden, maar ook bij degene die het aanspreekt, worden gedachten en vragen gewekt. Zo ontstaat er een dialoog, terwijl schilder en toeschouwer elkaar niet spreken en meestal niet eens kennen.
[Afbeelding: “L’oiseau de feu” van Zweitse Landsheer, geïnspireerd door het gelijknamige muziekstuk van Igor Stravinsky.]