Whisperings of the Soul. Een weblog over de hobbelige, onvoorspelbare weg naar ouderdom.

In het eenenvijftigste sterfjaar van Paul Léautaud

1.
Honderdvijfendertig jaar geleden werd op 28 januari om één uur in de ochtend Paul Léau­taud geboren. In Parijs, dans la Rue Mo­lière nr. 37. Met zijn geboorte kwam tevens een on­ver­wacht einde aan de kortstondige maar hevige relatie tussen zijn samenwonende ou­ders, Firmin Léautaud en Jeanne Fo­res­tier. Voor dit wel heel bescheiden ‘monument’ kies ik andere bouw­stenen dan de tal van bio­grafische gegevens. Ik wil een beeld trachten te schetsen zoals dat in mijzelf tij­dens het lezen van zijn dagboeken is ontstaan.
Wat een boek en wat een man.
Het is de taal van een wonderlijke kluizenaarsgeest. Een droge en heldere ver­haalwijze, ja dit, en die onverwachte humor die er op­steekt, daarin ligt een ver­wantschap met Cees Buddingh’, een groot bewonderaar van PL. Paul Léautaud, de vrijmoedigheid zelve. Een man die zich moeilijk aanpaste, dat ook niet wilde en zich graag af­zonderde. Liever het eenzame gekuier dan het bijeenzijn met mensen – hetgeen ge­noeg­lijk kan zijn maar ook oervervelend. Hij verkoos de stilte.
De verlegenheid en de onhandigheid die hij geregeld voor­wendde als excuus voor zijn weinige sociale contacten lijken soms eerder het ingebeelde dan het oprechte motief. Hij zocht het op, hij bleef liever achteraf. Zelfs bij een aardig ge­baar naar iemand ver­borg hij zich. Zijn schuwheid kwam voort uit een zelfbeeld van onbeduidendheid: “…ik had best iets in het midden willen brengen, maar als ik dan op het punt stond iets te zeggen, dacht ik bij mezelf, och, dat zal ze wel niet erg interesseren, veel bijzonders heb ik eigenlijk ook niet te vertellen, en ik hield mijn mond maar.”
“Niemand ooit raad geven, iets duidelijk maken of ergens op wijzen. Waarom de ont­wik­keling van een ander verhaasten of in goede banen leiden?” Alleen in een zekere ver­latenheid komt het innerlijk leven tot groei, en voeg daarbij de ongeïn­te­resseerdheid naar materie en er verschijnt een essentieel be­gin van Léautaud’s levensvisie. Ik zou het zonder mijn eigen decor moeilijk kunnen stellen, maar hij: “Ik zou zelfs bang zijn dat schilderijen mijn blik, mijn gedachten zouden kun­nen vasthouden.” Toch verlangde hij soms naar luxe, “maar het verlangen naar bepaalde dingen is belangrijker dan het be­­zit ervan.” Hij hechtte zich aan weinig, alleen aan dingen die mislukten, “daar kan ik me nu juist niet overheen zetten.” Eeuwige zorg voor het Oeuvre.
Hij voelde zich een zwakkeling, omdat zijn zelfkritiek altijd aanwezig was en hem ver­re hield van daden. Hij was beslui­teloos doch opeens weer impulsief hetgeen hij dan ach­teraf na­tuurlijk weer betreurde. Dan volgde zelfbeklag en diepe droefenis.

Zo opmerkzaam als hij ….

[Foto van Paul Léautaud gemaakt door Emiel van Moerkerken en van deze laatste cadeau gekregen, ik meen in 1983. Emile v. M. (1916-1995) was psycholoog, schrijver, filmer en fotograaf; hij publiceerde onder meer Volgend jaar in Holysloot, onder het pseudoniem Eric Terduyn, later nog De ijsprinses. Een ander pseudoniem was R. Drayer. EvM was vooral bekend als schrijversfotograaf, o.a. van Menno ter Braak, Du Perron, Hermans, Vestdijk, Gide.]