Whisperings of the Soul. Een weblog over de hobbelige, onvoorspelbare weg naar ouderdom.

Morele passages omtrent thuisloosheid III

Het leven ontwikkelt zich mettertijd in dialoog met de omgeving. Misschien is dat wel typisch een zin van mij. Albert Camus, daarom denk ik daar nu aan, zegt dat veel krasser. ”Als er een ziel bestaat, dan is het een dwaling te geloven dat die ons volledig geschapen gegeven is. En leven is niets anders dan die lange en folterende baring. Wanneer de ziel gereed is, geschapen door ons en door de smart, dan komt de dood.” Onze ziel wordt hier geschapen, in de loop van ons leven. ‘Identiteit’ is dus niet iets wat is gegeven, niet statisch, maar een levenslang proces. Een machine verslijt”, zei Lersch, een psycholoog, “een machine groeit niet en ontwikkelt zich niet, het leven is daarentegen nooit af.”
Geen mens is er per se op uit zich te isoleren van anderen. In de film Les amants du Pont Neuf – ik schreef erover op 9 december, ‘Het onbenijdenswaardige bestaan V’ – doet de jonge zwerver Alex, een introverte, primitieve, jongen aanvankelijk tevergeefse pogingen een lotgenote te winnen voor zijn hart. Hans, een oude geroutineerde zwerver aanschouwde zijn wanhopige, rusteloze, gedrag, en zegt: “Laat het toch, dit zoeken naar genegenheid. Je hebt er het leven niet naar.” Dat blijkt dan. (Zelfs) in dit liefdesdrama gebruiken ze elkaar en buiten de ander net zo goed uit als willekeurige voorbijgangers.
Persoonlijke relaties met een positieve invloed op het algehele welbevinden zijn er onder thuislozen weinig. Zij hebben wel vaak met veel mensen contact, maar de paradox is dat deze contacten zelden een stimulerende betekenis hebben, maar meer als steun voor het ogenblik fungeren. Hun relatievorming is te zien als een alliantie, allianties die vaak extreem gebaseerd zijn op het principe ‘voor wat hoort wat’. Slaat de wijzer bij een kosten-baten-analyse teveel naar één kant door, dan wordt de relatie verbroken. Dat verklaart het vaak tijdelijke en vluchtige karakter van hun onderlinge contacten. Het geeft tevens aan, dat er sprake is van een onvermogen om in verbondenheid te leven. Er lijkt in deze hoogst bestaansonzekere situatie geen ruimte voor enigerlei betrokkenheid, en dat kenschetst de vicieuze cirkel waarin deze manier van bestaan als het ware vanzelf behouden blijft. Hij, de zwerver, heeft slechts zichzelf en is tevens zichzelf niet genoeg, en dat tekent de talloze desillusies.
[Afbeelding: “Kijk wat ik fluister” van Ton Haring.]