Whisperings of the Soul. Een weblog over de hobbelige, onvoorspelbare weg naar ouderdom.

Marcel Jouhandeau. Een Frans romanschrijver en essayist – op een Franse website tel ik 32 titels, buiten zijn dagboeken die achtentwintig delen telt (overigens blijkt bij Portnoy dat hij meer dan tachtig titels op zijn naam heeft staan) – die decennialang in Parijs woonde en bevriend was met Cocteau, Paulhan, en ook Montherlant kende en André Gide. Hij was een intrigerende, contrastrijke persoonlijkheid, ongetwijfeld gevoed door zijn ‘dubbele natuur’, de worsteling met zijn homoseksuele neigingen (zoals ook kenmerkend voor de Amerikaanse schrijver John Cheever). Mystiek en nuchterheid, goed en kwaad, genotzucht en smart, onbarmhartige spot en inlevingsvermogen streden in hem om de voorrang.
Hij had een superieure pen. Zijn omvangrijke journaals vormen een wervelend, ernstig en humoristisch geheel, waaruit Ethel Portnoy een mooie, lezenswaardige, selectie heeft gemaakt voor de uitgave van de Arbeiderspers. Het centrale thema hierin is zijn huwelijk met de danseres Elise Apremont. Het is een van de grote slechte huwelijken, ook al hield het meer dan dertig jaar stand. Hun liefdesaffaire was hartstochtelijk geweest, tot hun seksleven abrupt eindigde toen Elise een vriendje van Jouhandeau met een mes probeerde te lijf te gaan.
Bijzonder is, dat de achtentwintig delen van de dagboeken zijn geschreven van zijn zeventigste tot zijn zevenentachtigste. Het is het werk van de ouderdom, maar volgens Ethel Portnoy is het meest opvallende ervan de jeugdigheid. “Jouhandeau werd wel rijper, maar hij veranderde niet, tot het laatst bleef hij die eeuwige optimist, onstuitbaar nieuwsgierig naar het leven, met een onverminderd vermogen om lief te hebben en verliefd te worden. Niet de eigenschappen van een oude man die zich van de wereld heeft afgewend.”
Hij genoot een uitstekende gezondheid, had een slank lichaam waar hij trots op was, en was een vroom, zij het onconventioneel, katholiek, en hij was altijd verliefd op een of andere jongeman – terwijl hij een vrij teruggetrokken leven leidde. Het ‘geheim’ zat er in dat hij tot na zijn tachtigste een maison close bezocht.
Elise. Haar karakter lijkt op het onvergetelijke beeld waarin ze de knop van een rododendron openwrikt omdat de bloei haar te langzaam te gaat … Zij maakte vaak heftige scènes en plein public, de media smulden ervan. Een eenzame, maar levendige vrouw. Sommigen zeiden tegen Jouhandeau: “vous êtes un Saint, dat u het met haar uithoudt”, maar zonder haar had zijn bestaan veel minder luister gekend. Zij voerden samen een bepaald spektakel op, ellendig zonder elkaar, maar samen des duivels. Een furie, een monster noemt hij haar. (Later begon zij haar eigen memoires te schrijven, maar van geen ervan is een vertaling.)
Zijn dagboeken zijn onthullend. Hij is een veelzijdige, bijna volledige mens en hij toont zich in al zijn tegenstrijdigheden en zwakheden. Ik heb hem gelezen als een innemend man.
Si je perdais ma bibliothèque, j'aurais toujours le métro et l'autobus. Un billet le matin, un billet le soir et je lirais les visages.If I were to lose my library, I would always have the metro and the bus. A ticket in the morning, a ticket at night and I would read the faces. - Marcel Jouhandeau
[Marcel Jouhandeau (1888-1979 en niet, zoals vermeld, 1974); Nr. 157 1989 Privé-Domein Dagboeken, Arbeiderspers. Foto door Carl van Vechten.]